Narcisme en scheiding

Regelmatig krijg ik de vraag hoe om te gaan met het scheiden van een narcist.
Die vraag is erg begrijpelijk, want als je getrouwd bent of samen woont met een narcist is het heel erg lastig om je daaruit te ontworstelen.
Er zijn heel veel gevallen bekend van manipulatie, pressie, druk en andere ellende.
Daar komt nog bij dat een narcist vaak twee (of meer) verschillende gezichten heeft.

Kenmerken narcisme
Allereerst is goed om vast te stellen wanneer sprake is van narcisme: De diagnose narcistische persoonlijkheidsstoornis moet gesteld worden door een psychiater of psycholoog.

De stoornis begint in de vroege volwassenheid en komt tot uiting via minstens vijf van de volgende kenmerken:

  1. De persoon heeft een opgeblazen gevoel van eigen belangrijkheid. Iemand overdrijft bijvoorbeeld zijn prestaties of talent en verwacht als superieur behandeld te worden, ook
    als de prestaties hiertoe geen aanleiding geven.
  2. De persoon is geobsedeerd door fantasieën over onbeperkte successen, macht, genialiteit, schoonheid of ideale liefde.
  3. De persoon ziet zichzelf als uniek of ‘heel speciaal’. De persoon verwacht alleen begrepen te kunnen worden door, of om te horen gaan met andere heel speciale mensen of mensen
    (of instellingen) met een hoge status.
  4. De persoon verlangt naar extreme bewondering.
  5. De persoon heeft een gevoel bijzondere rechten te hebben. Hiermee wordt bedoeld dat iemand een onredelijke verwachting heeft van een uitzonderlijk welwillende behandeling
    van anderen. Of iemand verwacht dat een ander automatisch meegaat met zijn of haar verwachtingen.
  6. De persoon maakt misbruik van anderen om zijn of haar eigen doelen te bereiken.
  7. De persoon heeft een gebrek aan empathie; hij of zij is niet bereid de gevoelens en behoeften van anderen te erkennen of zich daarin te verplaatsen.
  8. De persoon is vaak jaloers op anderen of denkt dat anderen jaloers zijn op hem of haar.
  9. De persoon is arrogant of toont hooghartig gedrag.

(bron: Fonds Psychische Gezondheid)

Narcisme en scheiding
Als jij, voor jezelf of voor je partner, de mening bent toegedaan dat sprake is van narcisme dan is in mediation vooral van belang om rekening te houden met de weerstand die je zult gaan ontmoeten. Kenmerkend is dat het ontbreekt aan inlevingsvermogen. Narcisten hebben er moeite mee te erkennen dat anderen wensen, ervaringen en gevoelens hebben die verschillen van die van henzelf. Bovendien betekent een scheiding afstand nemen, en dat is nu net wat tegengesteld is aan hun eigen doel: controle houden.

Tijdens mediationgesprekken kan het voorkomen dat (vaak tot ongenoegen van de andere deelnemer aan het gesprek) keer op keer de eigen standpunten worden herhaald. Dat vergt geduld en begrip.

Stempel
Met regelmaat tref ik een partner die vooraf de aanstaande ex al bestempelt als een narcist. Al dan niet ten onrechte….soms alleen maar om de wederpartij te beschadigen of in een kwaad daglicht te stellen. Uiteraard moeten partijen daar voorzichtig mee omgaan.
Het is bovendien niet aan een mediator om die diagnose te stellen.
Wel kan de wetenschap dat (mogelijk) sprake is van narcisme invloed hebben op het proces.
Het is goed te beseffen dat voor een narcist mediation heel veel weerstand kan oproepen.
Soms zelfs zo erg dat een mediation moet worden gestaakt.

Na de scheiding
Veel belangrijker is nog de fase na de echtscheiding.
Zijn de gemaakte afspraken wel zodanig dat ze worden nagekomen?
Kom je wel voldoende los uit de invloedssfeer van een narcist?
Als er al kinderen zijn in de relatie, bedenk dan dat ook voor hun het leven met een narcistische vader of moeder een zware wissel trekt die zijn sporen in hun verdere leven kan nalaten.
Mijn ervaring is dat structuur, helderheid, geduld en begrip helpen om, ook in geval van narcisme, in een mediationsetting de mogelijkheden te beproeven, als het al zo is dat het conflict nog met mediation is op te lossen.

Wees echter wel realistisch bij de verwachtingen. Aan de andere kant: Vraag je daarbij ook maar af wat het alternatief is als je niet kiest voor mediation…

Krimpen aan den IJssel, juni 2017
Philip Vijfhuize, Mediation Centrum Rijnmond

 

Geef een reactie